जन्माचें ते मूळ पाहिले शोधून । दु:खासी कारण जन्म घ्यावा ॥१॥
पापपुण्य करुनि जन्मा येतो प्राणी । नरदेहा येवूनी हानि केली ॥२॥
रजतमसत्व आहे ज्याचे अंगी । याची गुणी जग वाया गले ॥३॥
तम म्हणजे काय नरकचि केवळ । रज तो सबळ मायाजाळ ॥४॥
तुका म्हणे येथे सत्वाचे सामर्थ्य । करावा परमार्थ अहर्निशी ॥५॥
अहर्निश सदा परमार्थ करावा । पाय न ठेवावा आडमार्गी ॥१॥
आडमार्गी कोणी जन ते जातील । त्यातुनि काढील तोचि ज्ञानी ॥२॥
तोचि ज्ञानी खरा तारी दुजीयासी । वेळोवेळा त्यासी शरण जावे ॥३॥
आपण तरेल नव्हे ते नवल । कुळे उध्दरील सर्वांची तो ॥४॥
शरण गेलियाने काय होते फळ । तुका म्हणे कुळ उध्दरीले ॥५॥
उध्दरीले कुळ आपण तरला । तोचि एक झाला त्रेलोक्यात ॥१॥
त्रेलोक्यत झाले द्वेतचि निमाले । ऐसे साधियले साधन बरवें ॥२॥
बरवें साधन सुखशांती मना । क्रोध नाही जाणा तिळभरी ॥३॥
तिळभरी नाही चित्तासि तो मळ । तुका म्हणे जळ गंगेचे ते ॥४॥
जैसी गंगा वाहें जैसे त्याचे मन । भगवंत जाण तया जवळी ॥१॥
त्याचे जवळी देव भक्ति भावे उभा । स्वानंदाचा गाभा तया दिसे ॥
तया दिसे रुप अंगुष्ठ प्रमाण । अनुभवी खुण जाणति हे ॥३॥
जाणती हे खूण स्वात्मानुभवी । तुका म्हणे म्हणे पदवी ज्याची त्याला ॥४॥
ज्याची त्याला पदवी इतरां न साजे । संताला उमजे आत्मसूख ॥१॥
आत्मसूख घ्यारे उघडा ज्ञानदृष्टी । याविण चावटी करु नका ॥२॥
करु नका काही संतसंग धरा । पूर्विचा जो दोहरा उगवेल ॥३॥
उगवेल प्रारब्ध संतसंगे करुनी । प्रत्यक्ष पुराणी वर्णियेले ॥४॥
दोष हे जातील अनंत जन्मीचे । पाय त्या देवाचे न सोडावे ॥१॥
न सोडावे पाय निश्चय तो करा । आळवा शारंगधरा भावबळे ॥२॥
धरुनि केशव आणा भावबळे । पापियां न कळे काहि केल्या ॥३॥
न कळे तो देव संत संगावाचुणी । वासना जाळोनि शुध्द करा ॥४॥
शुध्द करा मन देहातित व्हावे । वस्तुती ओळखावें तुका म्हणे ॥५॥
ओळखारे वस्तु सांडारे कल्पना । नका आडराना जावूं झणी ॥१॥
झणी जाल कोठे बुडवाल हीत । विचारी मनांत आपुलिया ॥२॥
आपुलिया जीवे शिवासी पहावे । आत्मसुख घ्यावे वेळोवेळा ॥३॥
घ्यावे आत्मसुख स्वरुपी मिळावे । भूती लीन व्हावे तुका म्हणे ॥४॥
भूती जीन व्हावे सांगावे न लगेचि । आता अहंकाराची शांती करा ॥१॥
शांती करा तुम्ही ममता नसावी । अंतरी वसावी भूतदया ॥२॥
भूतदया ठेवा मग काय उणे । प्रथम साधन हेचि असे ॥३॥
असो हे साधन ज्यांचे चित्ती वसे । मायाजाळ नासे तुका म्हणे ॥४॥
मायाजाळ नासे या नामें करुनि । प्रिती चक्रपाणि असो द्यावी ॥१॥
असो द्यावी प्रिती साधूचे पायंशी । कदा किर्तनासी सोडू नये ॥२॥
सोडू नये पुराणश्रवण किर्तन । मनन निदिध्यास साक्षात्कार ॥३॥
साक्षात्कार झालिया सहज समाधि । तुका म्हणे उपाधी गेली त्याची ॥४॥
गेली त्याची जाण ब्रह्म तोचि झाला । अंतरी निवाला पूर्णपणे ॥१॥
पूर्णपेणे झाला राहतो कैशा रीती । त्याचि स्थिती सांगतो मी ॥२॥
सांगतो मी तुम्हा ऐका मनोगत । राहतो मूर्खवत जगामाजी ॥३॥
जगात पिशाश्च अंतरी शहाणा । सदाब्रह्मी जाणा निमग्न तो ॥४॥
निमग्न तो सदा जैसा मकरंद । अंतर्बाहय भेद वेगळाले ॥५॥
वेगळाले भेद किर्ती त्या असती । ह्र्यदगत त्याची गति न कळे कवणाला ॥६॥
न कळे कवणाला त्याचे हेचि वर्म । योगी जाणे वर्म खुण त्याची ॥७॥
खुण त्याची जाणे जे तैसे असती । तुका म्हणे भ्रांती दुजीयाला ॥८॥
दुकजियाला भ्रांति भाविकाला शांति । साधुची ती वृत्ती लिन झाली ॥१॥
लीन झाली वृत्ती ब्रह्माते मिळाले । जळांत आटले लवण जैसे ॥२॥
लवण जैसे पुन्हा जळाचे बाहेरी । येत नाही खरे त्यातुनिया ॥३॥
त्या सारिखे तुम्ही जाणा साधुवृत्ती । पुन्हा न मिळती मायाजाळी ॥४॥
मायाजाळ त्यांना पुन्हा रे बाधेना । सत्य सत्य जाणा तुका महणे ॥५॥
स्वर्ग लोकांहूनी आले हे अभंग । धाडियले सांग तुम्हांलागी ॥१॥
नित्यनेमे यांसी पढतां प्रतापें । जळतील पापे जन्मांतरीची ॥२॥
तया मागे पुढे रक्षी नारायण । मांदिल्या निर्वाण उडी घाली ॥३॥
बुद्धिचा पालट नासेल कुमती । होईल सदभक्ति येणे पंथे ॥४॥
सदभक्ति झालिया सहज साक्षात्कार । होईल उध्दार पूर्वजांचा ॥५॥
साधतील येणे इहपरलोक । सत्य सत्य भाक माझी तुम्हां ॥६॥
परोपकारासाठी सांगीतले देवा । प्रासादिक मेवा ग्रहण करा ॥७॥
येणे भवव्यवथा जाईल तुमची । सख्या विठ्ठलाची आण मज ॥८॥
टाळ आणि कंथा धाडिली णिशाणी । घ्यारे ओळखोनी सज्जन हो ॥९॥
माझे दंडवत तुम्हा सर्व लोकां । देहा सहित तुका वैकुंठासी ॥१०॥